Soa-consult

In gesprek over seks en soa’s

Werk je in een huisartsenpraktijk of GGD? En heeft je cliënt misschien een soa? Bespreek samen of een soa-test en behandeling nodig is. Dit doe je tijdens het soa-consult.  

Een gesprek over seksueel gedrag en gezonde en prettig seks is een vast onderdeel van het soa-consult. Zo verklein je de kans dat je cliënt (opnieuw) een soa krijgt. Of de soa doorgeeft aan andere sekspartners.  

Onderstaande informatie is gebaseerd op de NHG-Standaard Het soa-consult.

Waarom een soa-consult?

Voordat je een soa-test kunt doen, ga je in gesprek met je cliënt. Met het soa-consult kun je: 

  • Inschatten wat de kans op een soa is bij je cliënt 
  • Bepalen of je cliënt een soa-test nodig heeft en dit bespreken. Gebruik hiervoor de richtlijnen
  • Seksueel gedrag en gezonde seks bespreken om een soa in de toekomst te voorkomen 
  • Met je cliënt het belang van partners informeren bespreken. Heeft je cliënt een soa? Verwijs dan door naar partnerwaarschuwing.nl. Help als dat nodig is met het informeren van sekspartners 

Richtlijnen soa-consult

Het soa-consult van begin tot eind

Wil je meer lezen over het soa-consult en hoe je komt tot de juiste diagnose en behandeling? Alle informatie vind je in de NHG-Standaard Het soa-consult.  

Bekijk de NHG-standaard

Andere richtlijnen

Bij wie doe je een soa-consult?

Er zijn verschillende redenen om te testen op een soa. Je cliënt: 

  • Vraagt hier zelf om 
  • Heeft klachten die kunnen wijzen op een soa 
  • Is geïnformeerd door een sekspartner die een soa heeft 
  • Heeft meer kans op een soa.  
    Je cliënt: |
    - Is jonger dan 25 
    - Is een man die seks heeft met mannen 
    - Is transgender persoon 
    - Is sekswerker 
    - Komt uit een gebied waar soa’s vaker voorkomen. Dit is vooral in Azië, Afrika, delen van Zuid- en Midden-Amerika, Oost-Europa en Rusland. 
    - Is slachtoffer is van seksueel geweld 
    - Heeft een partner uit 1 van deze groepen 

Hoe gaat een soa-consult? 

Wil je weten of je cliënt een soa-test of hiv-test nodig heeft? En zo ja, welke? Volg dan deze stappen: 

1. Vraag toestemming aan je cliënt 

Vraag toestemming voor het stellen van persoonlijke vragen over seksueel gedrag. Je krijgt alleen goede antwoorden door hier respectvol en zonder oordeel naar te vragen. Alleen zo kun je een goed soa-consult doen. 

Je cliënt kan ook eerst zelf checken of een soa-test nodig is. Onze soa-check geeft hier direct persoonlijk advies over. De soa-check volgt de  NHG-standaard Het soa-consult
 

Doe de soa-check

 2. Achterhaal wat het profiel is van je cliënt 

Zo weet je welke testen nodig zijn. Beoordeel eerst of je cliënt: 

  • Klachten heeft die kunnen wijzen op een soa of hiv. Welke klachten zijn dat? 
  • Geïnformeerd is over een soa door een (ex-)sekspartner  
  • Jonger is dan 25 jaar 

Bespreek daarna met je cliënt of die:

  • Seks heeft met mannen, vrouwen of allebei   
  • Verschillende sekspartners had en hoeveel 
  • Uit een land komt waar soa’s vaker voorkomen 
  • Seks als werk heeft of betaalt voor seks 
  • Een sekspartner heeft die meer kans heeft op een soa 
  • Een positieve testuitslag heeft van een soa-thuistest 

Valt je cliënt in 1 van deze groepen? Kijk in de Beslisboom voor het soa-consult op welke soa’s geadviseerd worden te testen. De MDR soa’s geeft een overzicht van de testen die je per soa kunt doen. Bespreek dit met je cliënt. 

3. Stel vragen over welke sekstechnieken je cliënt heeft gebruikt 

Praat over alle vormen van seks op een manier die je cliënt begrijpt en die je allebei prettig vindt. Gebruik simpele worden. Geen anale seks, maar seks in je kont bijvoorbeeld. Zo kom je erachter wat voor lichamelijke test je moet uitvoeren: anaal uitstrijkje, vaginaal uitstrijkje, uitstrijkje uit de keel, urinetest of bloedtest. 

4. Vervolgstappen 

Soa gevonden? Start de behandeling of verwijs naar de juiste behandelaar. 

Ga met je cliënt in gesprek over gezonde en fijne seks. Ondersteun je cliënt om gezonde keuzes te maken. Bespreek condoomgebruik en seks die plezier geeft. Zo help je voorkomen dat je cliënt in de toekomst weer een soa krijgt. 

Is je cliënt man of trans vrouw en heeft die seks met mannen? Bespreek of het gebruik van PrEP bij je cliënt past.  

Voorkom dat je cliënt een soa doorgeeft. Adviseer welke partners die informeert en bespreek het belang hiervan. Via Partnerwaarschuwing.nl kan je cliënt sekspartners informeren. Als professional kun je daar een code voor je cliënt aanmaken. Daarmee kan die partners informeren. Dat kan ook anoniem. Ook staan er tips die kunnen helpen bij het informeren.  

Meer weten? De 5 stappen van het soa-consult staan uitgebreid omschreven in de Beslisboom voor het soa-consult.  

Welke vragen stel je voor de juiste soa-test?

Met de juiste vragen komt je tot de juiste soa-testen en voorkom je dat je cliënt in de toekomst (nog) een soa krijgt.  

Je kunt deze checklist aanhouden: 

  • Heeft je cliënt klachten? Kunnen die wijzen op een soa?  
  • Is je cliënt geïnformeerd door een sekspartner die een soa heeft? 
  • Hoeveel sekspartners had je cliënt de afgelopen 6 maanden?  
  • Heeft je cliënt seks met mannen, vrouwen of allebei? 
  • Heeft je cliënt sekspartners die uit een gebied komen waar soa’s vaker voorkomen? 
  • Krijgt je cliënt geld of iets anders voor seks? Betaalt je cliënt voor seks? 
  • Heeft je cliënt anale, vaginale of orale seks?  
  • Heeft je cliënt een soa-zelftest gedaan? Wat was de uitslag? Waar heeft je cliënt de test vandaan? (hoe betrouwbaar is deze?) 
  • Hoe kijkt je cliënt aan tegen soa’s? Gebruikt je cliënt middelen om een soa te voorkomen? Lukt het om het condoom te gebruiken met losse of nieuwe vaste partners? Soms of altijd?  
  • Gebruikt je cliënt PrEP of antibiotica rond de seks? Hoe bevalt dat? En hoe gaan de controles? 

Hierna kun je de Beslisboom voor het soa-consult gebruiken om vast te stellen of een soa-test nodig is. En zo ja, welke testen nodig zijn. 

Is een soa-test nodig? Leg dan uit welke tests nodig zijn en hoe een soa-test gaat. Bespreek eventueel dat dit van het eigen risico afgaat.  

Hoe praat je over gezonde seks? 

Niet iedereen vindt het makkelijk om te praten over seks, soa’s en hoe je daarmee omgaat. Leeftijd, sociaal-economische status, cultuur of persoonlijke ervaringen kunnen hierbij een rol spelen. Hoe zorg je voor een veilig en open gesprek waarin een cliënt zich op z’n gemak voelt en eerlijk durft te zijn? En hoe kun je ondersteunen bij het maken van gezonde keuzes?  

Wees je tijdens het soa-consult bewust van: 

  • Weerstand. Soms merk je dat aan iemands lichaamshouding of (korte) antwoorden. Probeer weerstand weg te nemen door je cliënt op z’n gemak te stellen. 
  • Je eigen normen en waarden. Erkennen dat je die hebt kan het makkelijker maken om ze geen rol te laten spelen in het gesprek. En je cliënt te helpen zonder oordeel. 
  • Iemands achtergrond: in sommige culturen speelt schaamte een grotere rol. Ook is niet iedereen in staat om alle informatie te begrijpen en toe kunnen passen. Doorvragen, samenvatten en checken kan helpen om erachter te komen of iemand snapt wat je zegt. 

Hoe praat je over seks in het soa-consult?

Contact met onze experts

Heb je een vraag over het soa-consult? En wil je advies van onze gespecialiseerde (huis)artsen? Wij helpen je graag verder. Je krijgt binnen 48 uur antwoord van ons.
pb3

Soa Aids Nederland helpt publiek en professionals om hiv en andere soa’s te voorkomen, op te sporen en te behandelen. We bieden iedereen betrouwbare informatie op maat. Soa Aids Nederland ontvangt subsidie van het RIVM.